Πολλές φορές έχουμε δει παιδάκια παίζοντας στα χώματα να βάζουν στο στόμα διάφορες βρωμιές που βρίσκουν στο έδαφος. Αυτό είναι γεωφαγία, μια μορφή δηλαδή αλλοτριοφαγίας αθώα σχετικά, που θα μπορούσε να καταλογιστεί στην περιέργεια του παιδιού να αντιληφθεί, να γνωρίσει, το περιβάλλον του. Ωστόσο ένα ποσοστό παιδιών από αυτά ενδέχεται να πάσχει από αλλοτριοφαγία σίγουρα αν για ένα χρονικό διάστημα που στο ελάχιστο του ανέρχεται στον ένα μήνα, επανειλημμένως, έχει την ανάγκη να τρωει διάφορα αντικείμενα, διάφορες ουσίες που δεν αποτελούν τροφές, όπως χώμα, τρίχες, πηλό, υπολείμματα μπογιάς, γόπες, κουμπιά, σαπούνι, πάγο (παγοφαγία) και άλλα.
Πολλές φορές έχουμε δει παιδάκια παίζοντας στα χώματα να βάζουν στο στόμα διάφορες βρωμιές που βρίσκουν στο έδαφος. Αυτό είναι γεωφαγία, μια μορφή δηλαδή αλλοτριοφαγίας αθώα σχετικά, που θα μπορούσε να καταλογιστεί στην περιέργεια του παιδιού να αντιληφθεί, να γνωρίσει, το περιβάλλον του. Ωστόσο ένα ποσοστό παιδιών από αυτά ενδέχεται να πάσχει από αλλοτριοφαγία σίγουρα αν για ένα χρονικό διάστημα που στο ελάχιστο του ανέρχεται στον ένα μήνα, επανειλημμένως, έχει την ανάγκη να τρωει διάφορα αντικείμενα, διάφορες ουσίες που δεν αποτελούν τροφές, όπως χώμα, τρίχες, πηλό, υπολείμματα μπογιάς, γόπες, κουμπιά, σαπούνι, πάγο (παγοφαγία) και άλλα.
Η αλλοτριοφαγία είναι ευρύτερα γνωστή με το όνομα «pica» και χαρακτηρίζεται (DSM-IV) ως μια νοσηρή συμπεριφορά η οποία συγκαταλέγεται στις eating disorders και χαρακτηρίζεται ως σοβαρή με την έννοια ότι μπορεί να δημιουργήσει περαιτέρω προβλήματα υγείας. To όνομα της προέρχεται από το λατινικό Magpie, όνομα πουλιού, με παράξενες διατροφικές συνήθειες. Η παρουσία της είναι συνήθης σε άτομα με προβλήματα πνευματικής ανάπτυξης και ψυχολογικά προβλήματα, συμπεριλαμβανομένου του αυτισμού, και στις ηλικίες άνω των 2 ή 3 χρόνων, όπου η φυσιολογική πνευματική ανάπτυξη του παιδιού θα του επέτρεπε το διαχωρισμό ανάμεσα σε αντικείμενα και ουσίες που αποτελούν τροφές και μη τροφές. Οι αναφορές παρουσιάζουν την pica ως εμφανιζόμενη και σε ορισμένες περιπτώσεις εγκυμοσύνης και δη σε αυτές στις οποίες η γυναίκα έχει ιστορικό δικό της ή οικογενειακό αλλοτριοφαγίας ή σε ορισμένες περιπτώσεις επιληψίας.
Ποια η αιτία της pica εκτός από τα πνευματικά προβλήματα του ατόμου ή την εγκυμοσύνη (για την οποία πάλι οι εξηγήσεις δεν είναι τόσο σαφείς); Η απάντηση δεν είναι τόσο απλή. Μια θεωρία υποστηρίζει ότι η έλλειψη σιδήρου είναι η αιτία αυτής της συμπεριφοράς (έτσι με την κατάλληλη χορήγηση σιδήρου και τη θεραπεία της σιδηροπενικής αναιμίας η αλλοτριοφαγία σταματά) ενώ άλλη θεωρία παρουσιάζει την έλλειψη σιδήρου όχι σαν την αιτία αλλά σαν το αποτέλεσμα της pica. Μια άλλη απάντηση θα μπορούσε να είναι το ότι σε ένα προχωρημένο στάδιο εξαντλητικής δίαιτας το άτομο θα μπορούσε για να απαλλαγεί από το δυσάρεστο αίσθημα της πείνας να φάει κάτι που δεν αποτελεί τροφή. Η φτώχεια και η γενικότερη έλλειψη τροφίμων θα μπορούσε να είναι επίσης μια αιτία λογική.
Γιατί όμως η αλλοτριοφαγία αποτελεί πρόβλημα για τον άνθρωπο; Τα ζώα τρώνε ουσίες από τη γη (γεωφαγία) που δεν αποτελούν τροφές. Σε κάποιες πολιτισμικές κουλτούρες επίσης, κυρίως σε Αφρικανικές περιοχές (Μαλάουι, Γκάνα κλπ) αλλά και σε περιοχές της Κεντρικής και Νοτίου Αμερικής είναι συνήθης σαν ιατρική σοφία της πράξης η αλλοτριοφαγία και δη η λήψη πηλού ή άλλων ουσιών για την αντιμετώπιση της ναυτίας, διάρροιας ή άλλων γαστρεντερικών προβλημάτων (απορροφητικές ιδιότητες ενός είδους λευκού πηλού) ή και μια συνήθεια καθημερινή με ψυχολογικά ευεργετική σημασία όπως το κάπνισμα (αίσθηση που δημιουργείται από την επαφή της ύλης του πηλού ή της λάσπης στο στόμα). Αποτελεί όντως ασθένεια ή πρόκειται για άλλη μια τάση μας να προσδίδουμε ιατρικό περιεχόμενο σε καταστάσεις εντελώς φυσιολογικές για τον άνθρωπο (π.χ τοκετός, πένθος κλπ) και για κάθε μέλος του ζωικού βασιλείου; Οι απαντήσεις επικαλύπτονται από ένα επιστημονικό μυστήριο. Ενώ η συμπεριφορά αυτή έχει πρωτοαναφερθεί στην ιατρική πράξη και λογοτεχνία ήδη από το 1563, αποτελεί ακόμα ένα ιατρικό μυστήριο ή μάλλον στους κόλπους κάθε επιστημονικού κλάδου (κοινωνιολογία, ψυχολογία, νευρολογία, διαιτολογία - διατροφολογία, ψυχιατρική, ιστορία κλπ) μπορεί να λάβει διαφορετική αιτία, περιεχόμενο, αντιμετώπιση. Αλλά ακόμα κι εκεί που η συμπεριφορά αυτή αντιμετωπίζεται σαν ασθένεια, δεν υπάρχει μια ομοιόμορφα προτεινόμενη θεραπευτική αντιμετώπιση.
Βιβλιογραφία
- Kirschner, Jeffrey. "Management of Pica: A Medical Enigma." American Family Physician 63, no. 6 (15 March 2001):1169
- Rose at. al. “Pica. Common but commonly missed”, J Am Board Fam Pract. 2000 Sep-Oct;13(5):353-8
- Walker , et. al. “Pica”. J . Roy Health , 997; 117: 280-284
- Hawass et. al “Adult Geophagia: A Report of Three Cases with Review of Pregnant Women”. J Am Diet Assoc , 1987; 91 :34-38
- Horner et al. “Pica Practices of Pregnant Women”. J Am Diet Assoc, 1991; 91 :34 – 38
- Mcloughlin “The pica”. Hosp Med , 1987; 37: 286- 290
- Hunter “Macroterm Geophagy and Pregnancy Clays in Southern Africa” . J Cultural Geography , 1993; 14: 69- 92
- Crosby “When Friends or Patients ask about Pica”. JAMA , 1976; 233 :2765
MedlinePlus Medical Encyclopedia: Pica
What Is Pica?
Pica
Pica
Pica in Children: Keep Kids Healthy Conditions
